بروزرسانی: 29 خرداد 1404
ترفندهای صرفه‌جویی انرژی؛ تاسیسات روش
اگر مثل من، یک عمر تو دنیای تاسیسات و نصب سیستم های ساختمانی بوده اید، می دانید که یکی از اصلی ترین چالش ها همیشه دغدغه صرفه جویی انرژی است. واقعاً کی دوست ندارد قبض های برق و گازش برایش مثل یک شوخی تلخ تمام شود؟ حق با شماست! تو ایرانِ شلوغ و پر جنب و جوش، جایی که هر کیلووات برق و هر مترمکعب گاز می تواند به پول تبدیل شود، بهترین ترفندها برای کاهش مصرف انرژی مغناطیس ارزشمند ما هستند. در این مقاله می خواهم چند نکته کلیدی و کاربردی بگویم که خودم در نصب و نگهداری تاسیسات ساختمانی بارها دیده و امتحان کرده ام. پس با من باشید تا این ترفندهای طلایی را بشناسید و از ساختمان خود نهایت استفاده را بکنید.
صرفه جویی انرژی در تاسیسات چیست و چرا مهم است؟
اول از همه باید بدانیم صرفه جویی انرژی یعنی چه؟ به زبان ساده، یعنی استفاده هوشمندانه تر و بهینه تر از انرژی که صرف روشنایی، گرمایش، سرمایش و سایر نیازهای ساختمان می شود. اگر تاسیسات شما به روز و دقیق طراحی شده باشند، شما هزینه های خیلی کمتر پرداخت می کنید. شاید باور نکنید، اما گزارش های مؤسسه انرژی آمریکا (U.S. Energy Information Administration) نشان می دهد با بهینه سازی تاسیسات، به طور متوسط ۲۰ تا ۳۰ درصد مصرف انرژی کاهش پیدا می کند. این یعنی یک سوم پولی که هر ماه خرج قبض ها می کنید می تواند تو جیب خودتان بماند! البته رسیدن به این موفقیت مستلزم اجرای ترفندهایی است که قرار است در ادامه راجع بهشان صحبت کنم.
نقش تاسیسات در کنترل مصرف انرژی ساختمان
به عنوان کسی که سال هاست کارش تاسیسات است، می دانم که تاسیسات مثل شاهرگ ساختمان عمل می کنند؛ اگر درست کار نکند، کل سیستم انرژی مصرفی به هدر می رود. مثلاً وقتی پکیج ها و موتورخانه سنتی بدون تنظیم دقیق و کنترل دمای استاندارد کار کند، شما ممکن است یک آپارتمان را بیشتر از نیاز گرم کرده باشید. همین موضوع باعث هدررفت انرژی و هزینه ی هدر رفته بالایی می شود. یک روز که برای تعمیر و سرویس تاسیسات یک ساختمان قدیمی رفته بودم، صاحبخانه از قبض هامون ناراحت بود، اما وقتی سیستم را بهینه کردیم، تغییر باورنکردنی را در هزینه هایش دید و خندید که انگار هدیه گرفته! پس مراقب باشید که تاسیسات درست، یعنی کلید صرفه جویی شماست.
ترفند اول: نصب ترموستات هوشمند و کنترل دمای دقیق
بیایید یک دقیقه به زندگی خودمان نگاه کنیم، کی دوست دارد موقعی که خانه خالی است، سیستم گرمایشی یا سرمایشی با تمام توان کار کند و بودجه مان را بخورد؟ اینجا است که ترموستات های هوشمند وارد بازی می شوند. من تو چند پروژه كانديدا نصب و کنترل عملکردش بودم؛ وقتی یک ترموستات هوشمند را نصب می کنید، براساس حضور و نیاز شما دما را تنظیم می کند، مثلا وقتی بیرون می روید یا موقع خواب، دما کم می شود تا فضایی بی هدف گرم یا سرد نشود. این ترفند حتی تو تهران که روزهای تابستان گرم است یا زمستان های سرد هم جواب می دهد. چند مطالعه از دانشگاه تهران هم نشان داده اند در ساختمان هایی که سیستم کنترل اتوماتیک دما نصب شده، بین ۱۵ تا ۲۰ درصد مصرف انرژی پایین آمده است.
ترفند دوم: عایق کاری مناسب لوله ها و دیوارها
یکی دیگر از مواردی که همیشه نادیده گرفته می شود، عایق کاری صحیح است؛ باور کنید اگه لوله های آب گرم و سیستم گرمایشی شما عایق نداشته باشند، انرژی به راحتی هدر می رود. من یک بار تو ساختمانی قدم زدم که لوله ها از اول نصب اصلاً عایق گذاری نشده بود، هر جای لوله دست می زدی، گرم بود، یعنی کلی انرژی می رفت هوا. اما وقتی عایق را اضافه کردیم، نه تنها از مصرف گاز کم شد بلکه راحتی هم زیاد شد، چون دیگر رادیاتورها بیش از حد داغ نمی شدند. اگر دنبال یک ترفند ساده اما کارآمد هستید، عایق کاری حرف اول را می زند.
ترفند سوم: استفاده از سیستم های نوین گرمایشی و سرمایشی
هر چقدر هم بگوییم صرفه جویی انرژی ترفندهای کوچک دارد، بدون تکنولوژی به روز، راه به جایی نمی بریم. این روزها دستگاه های تاسیساتی مثل پمپ های حرارتی (Heat Pumps) و کولرهای گازسوز با راندمان بسیار بالا وارد بازار شده اند. در پروژه ای اخیراً که همکاری داشتم، استفاده از پمپ حرارتی باعث شد هزینه های انرژی ۲۵٪ کمتر شود. شاید هزینه اولیه بیشتر باشد، اما در بلندمدت، یک سرمایه گذاری نجات بخش است. نگذارید دل تان برای خرج کردن روز اول بسوزد، وقتی می توانید چند سال بعد پیشرفتش رو ببینید، مطمئن باشید دلتان می خواهد به همه بگویید «ما که روش خوب نصب داریم!»
ترفند چهارم: نگهداری و سرویس منظم تاسیسات
یادتان باشد هیچ چیز جاودانه نیست، به ویژه سیستم های تاسیساتی ساختمان. من در ۴۲ سال تجربه ام به این نتیجه رسیدم که نگهداری و بررسی های دوره ای می تواند کلی از انرژی هدر رفته را نجات دهد. مثلا تعویض فیلتر، تنظیم شیرآلات، تنظیم فشار سیستم گرمایش، همه باعث می شود تاسیسات شما مثل ساعت کار کند و انرژی کمتری بگیرد. یک شعار ساده دارم: «تاسیسات سالم یعنی قبض کم!» پس حتماً سرویسکار مجرب بگیرید و سالی چند بار سیستم را بازبینی کنید. جالب است بدانید طبق گزارش انجمن بین المللی انرژی (IEA) نگهداری صحیح سیستم ها می تواند به تنهایی تا ۱۰ درصد انرژی صرفه جویی کند.
در آخر؛ چرا ترفندهای صرفه جویی انرژی برای همه ما امری حیاتی است؟
شاید فکر کنید صرفه جویی انرژی فقط یک بحث اقتصادی است؛ اما واقعیت فراتز از این است. هر کیلووات انرژی که کمتر مصرف کنیم به سلامت محیط زیست کمک می کنیم، آلودگی هوا را کاهش می دهیم و حتی به نسل های بعد یک شرایط زندگی بهتر می دهیم. آیا دلتان نمی خواهد در خانه ای زندگی کنید که سیستم تاسیسات اش با کمترین هزینه و بیشترین بازده کار می کند؟ به پایان که نزدیک می شویم، فقط می خواهم بگویم: تاسیسات ساختمان شما می تواند بهترین دوست تان در خانه باشد، اگر روش اش را بدانید و به آن توجه کنید. همین ترفندهای ساده و عملی، مسیر بزرگی به سوی تغییر زندگی تان هستند. بگذارید انرژی صرفه جویی شده، پولتان را نجات دهد و زندگی را شیرین تر کند. بیایید با هم دست به کار شویم و این تفاوت را حس کنیم.
پرسش های متداول (FAQs)
- ۱. آیا نصب ترموستات هوشمند هزینه بر است؟
- بله در ابتدا ممکن است هزینه نصب و خرید ترموستات هوشمند بالا باشد، اما در بلندمدت با کاهش مصرف انرژی، هزینه ها جبران می شود.
- ۲. بهترین نوع عایق برای لوله های تاسیسات چیست؟
- عایق های پلی اتیلن و فوم الاستومری بهترین گزینه ها به حساب می آیند، چرا که عایق حرارتی خوبی ارائه می دهند و نصب آسانی دارند.
- ۳. چه فواصلی باید تاسیسات را بازبینی کرد؟
- پیشنهاد می شود هر ۶ ماه یک بار سیستم تاسیسات بررسی و سرویس شود تا عملکرد بهینه حفظ شود.
- ۴. چگونه می توانم سیستم گرمایش و سرمایش ساختمان را بهینه کنم؟
- استفاده از تجهیزات نوین، نصب ترموستات، عایق کاری و نگهداری منظم، اصلی ترین راه ها برای بهینه سازی هستند.
- ۵. آیا تغییر تاسیسات قدیمی به سیستم های نوین همیشه به صرفه است؟
- در اغلب موارد بله؛ اگرچه هزینه اولیه بالاتر است، اما بازگشت سرمایه از طریق کاهش مصرف انرژی و هزینه ها معمولاً در چند سال اول اتفاق می افتد.
خلاصه به صورت جدول
| ترفند | شرح | مزیت اصلی |
|---|---|---|
| نصب ترموستات هوشمند | کنترل دقیق دما بر اساس حضور و نیاز واقعی | کاهش ۱۵-۲۰٪ مصرف انرژی |
| عایق کاری لوله ها و دیوارها | کاهش اتلاف حرارت و سرما | صرفه جویی در مصرف گاز و برق |
| استفاده از سیستم های نوین | به کارگیری پمپ حرارتی و کولرهای انرژی بالا | افزایش راندمان و کاهش ۲۵٪ هزینه ها |
| نگهداری و سرویس منظم | بررسی و تعمیر دوره ای تاسیسات | جلوگیری از هدررفت انرژی تا ۱۰٪ |
نویسنده: کارشناس تاسیسات ساختمان با ۴۲ سال سابقه از تهران